SAMSUN’un Kavak ilçesindeki 4 asırlık ahşap camide kalem işi süsleme sanatıyla çizilen 5.19’u gösteren saatin sırrı çözülemedi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi (OMÜ) Sanat Tarihi Bölüm Başkanı Doç. Kemal Özkurt, “Sanatçılar bazen sır diyebileceğimiz bir şeyi eserlerinin bir köşesine saklarlar. Bu saat onlara örnek olabilir” dedi.
Samsun’un Kavak ilçesine 10 kilometre uzaklıktaki Bekdemir Mahallesi’nde yer alan tarihi ahşap Bekdemir Mescidi, yüzyıllardır zamana meydan okuyarak ayakta duruyor. Bekdemir Mescidi, ilçeye gelen yerli ve yabancı turistlerin ziyaret ettiği yerlerden biridir. Tarihi cami, yapım tekniği ve özellikleriyle vatandaşların olduğu kadar birçok bilim insanının da ilgisini çekiyor. Tarihi cami, ahşap yığma torba tekniği ile inşa edilmiştir. 50 kişilik caminin yapımında meşe ağacı kullanılmıştır. Yapım tarihi hakkında net bir bilgi bulunmazken, 2 katlı caminin alt katının 400, üst katının ise 395 yıl önce yapıldığı belirlendi. Caminin 1876 yılında şimdiki yerine nakledildiği söylenmektedir.
‘SÜSLEMELERİ İLGİ GÖRÜYOR’ Caminin süslemelerinde dikkat çekici pek çok motif bulunuyor. Mihrapta Anadolu’da bereket sembolü olarak gösterilen, yanında bıçakla dilimlenmiş karpuz motifi yer almaktadır. Yine süslemelerde üzüm, boynuz, istiridye, perde, kandil gibi bir demet çiçekle betimlenmiş motifler yer almaktadır. Muhammed, Hazreti Ebu Bekir, Hazreti Ömer, Hazreti Osman ve Hazreti Ali. Hızlı tarafta 5.19’u gösteren bir saat mekanizması da var. Madalyonun içindeki saat dekorasyonu gizemini koruyor. İşlemde 5.19’un neden belirtildiğine dair bir bilgi yok. Saat işleyişi hakkında pek çok varsayım yapılmıştır. Camilerde görülmeyen saat mekanizması ve üzerindeki 5.19 saatinin ne anlama geldiğini bilim adamları da vatandaşlar da merak ediyor. OMÜ İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü Doç. Kemal Özkurt, “1800’lerde Batı’dan Osmanlı ülkesine getirilen saat örneklerine benziyor. Nakkaş saatinin 5.19’u rastgele mi gösterdiğini yoksa bir mesaj mı vermek istediğini bilmiyoruz” dedi. Bölgede çok sayıda ahşap cami bulunduğunu ve Kavak Bekdemir Camii’nin de bu nadide örneklerden biri olduğunu belirten Doç. Özkurt, “Camide konuşulmayacak paha biçilmez bir konu olarak halifelerin isimlerinin yazılı olduğu son yerin saat olarak değerlendirildiği söylenebilir. Değerli bir süs ve detay olarak görülmektedir. İlk 6 Saat motifinde kullanılan sayılar Osmanlı döneminde bilinen ve kullanılan sayılardır, 6’dan 12’ye kadar olan sayılar 1700’lerin sonu ve 1800’lerin başında Batı’dan Osmanlı ülkesine gelen saat örneklerine baktığımızda büyük benzerlikler göstermektedir. .” Son çare olduğunu belirten Doç. Özkurt, “6’dan sonra rakamlarda değişiklik var. Nakkaşın değerli bir alet olan kronometre yani saati tercih etmesi ciddi bir detay. Detaylı bakıldığında 19’u 5’i geçiyor. Büyük camilerde olduğu gibi geleneksel olarak bildiğimiz muvakkithane dediğimiz camilerde de saat detayı birim olur.Görevliler bulunurdu.Vaat görevlilerinin belirlediği saatlere göre insanlar namaz kılar, ezan okunurdu. 1800’lü yıllara geldiğimizde yurt dışından gelen saatlerle daha dakik ve aslına sadık bir durum söz konusuydu bu nedenle bugün yapacağımız bir camide süsleme olarak akla gelen son şey saattir.Saat yaparken mescit motifi akla gelebilecek en son şeydi, saat 1800’lerde dönemin şartları gereği önemli bir yer tutuyordu.”
Caminin duvarındaki saat figüründeki zamanın nakkaşın sırrı olabileceğini belirten Doç. Özkurt, “Burada altı çizilmesi gereken bir diğer husus da, nakkaşların veya sanatçıların bazen kendi yaptıkları bir yapının veya ürettikleri bir eserin bir köşesine sır diyebileceğimiz bir şeyi sakladıklarıdır. Nakkaş bir mesaj mı verdi? 5’i 19 geçiyor diyerek “Dekorasyon işinin bittiği saat mi yoksa başka bir mesaj mı var? Bunu bundan sonraki süreçte düşünürsek, Kavak’taki Bekdemir Camimizin duvarındaki bu saate farklı meslek grupları ulaşacak” dedi.
